Tabakhane Bok Yetiştirmek Ne Demek?
Bugün, kelimenin tam anlamıyla ağır bir konuya değineceğiz. “Tabakhane bok yetiştirmek” gibi kulağa biraz garip gelen ama aslında oldukça derin bir anlam taşıyan bir ifadeyi konuşacağız. Bu deyim, aslında sadece yerel bir söylem değil, kültürel olarak da bazı derinliklere sahip bir kavram. Hadi gelin, Bursa’dan, Türkiye’den başlayıp, globaldeki karşılıklarına kadar uzanarak, bu deyimin ne anlama geldiğine dair bir keşfe çıkalım.
Tabakhane Bok Yetiştirmek Ne Demek?
Bu deyim, genellikle “işi kötüye gitmek” ya da “her şeyin ters gitmesi” anlamında kullanılır. Ama tabii ki, kelime kelime düşündüğümüzde, tabakhane ve bok kelimelerinin birleşimi ilk başta bayağı da çirkin bir görüntü oluşturuyor. Şimdi, Bursa gibi eski bir şehirde yaşıyor olmanın avantajıyla biraz daha yerel bir bakış açısı sunalım.
Tabakhane, geleneksel olarak derilerin işlenmesi yapılan yerlerdir. Bu mekanlarda deriler, çeşitli işlemlerden geçerek kullanıma uygun hale getirilir. Ancak bu işlem sırasında ortam, neredeyse her zaman kötü kokar. Yani, bir tabakhanede hava, hijyenik ya da hoş bir yerden çok, tam tersine kötü kokularla doludur. O yüzden, tabakhane bok yetiştirmek deyimi, işlerin kötüye gitmesinin, bir şeylerin ters gitmesinin vücut bulmuş hali gibi düşünülebilir.
Ama burada önemli olan bir şey var: Bu deyim sadece kötü gidişatı anlatmakla kalmaz, aynı zamanda bir tür çaresizlik, sabır ve her şeyin berbat bir hale gelmiş olması durumunu da ima eder. Yani, işlerin daha da kötüleşmesine sebep olacak bir durum söz konusudur.
Türkiye’de Tabakhane Bok Yetiştirmek
Türk kültüründe “tabakhane bok yetiştirmek” deyimi oldukça yerleşik bir kullanım. Bunu çoğu insan, genellikle işleri kötü giden biri için kullanır. Mesela işyerinde bir problem yaşanmış ve bu problem gitgide büyümüşse, “Vallahi bu iş artık tabakhane bok yetiştirmeye döndü” şeklinde bir ifade duyabilirsiniz. Burada kullanılan dil, şikayet ve durumun ciddiyetini gösterir. Yani bir şeyin kötüleşmesinin, sırf kötüleşmekle kalmayıp, daha da kötüleşmesini simgeler. Bu, Türk toplumunun kendine has bir bakış açısıdır. Bizde sorunların sadece var olması yetmez, aynı zamanda bir süre sonra kontrolden çıkacakmış gibi hissedilir.
Global Perspektifte Tabakhane Bok Yetiştirmek
Tabakhane bok yetiştirmek deyimi, Türkçe’ye özgü bir ifade gibi dursa da, farklı kültürlerde de benzer anlamlara gelen deyimler mevcut. Örneğin, İngilizce’de de “to go downhill” veya “to go from bad to worse” gibi ifadeler vardır. Bu deyimler, olayların başlangıçta kötü olduğunun anlaşılmasından sonra, daha da kötüye gittiği durumları tanımlar. Yani, globalde de tabakhane bok yetiştirmek gibi bir durumu tarif edebileceğimiz deyimler bulmak mümkün.
Ancak, işin ilginç tarafı, Türk kültüründe çok daha renkli ve özgün bir şekilde dile getirilen bu deyim, başka kültürlerde o kadar keskin bir şekilde tanımlanmaz. Hangi ülkeye giderseniz gidin, bir şeyin kötüye gitmesi farklı şekillerde anlatılabilir. Mesela Japonca’da “bir şeyin kararması” anlamına gelen “kuroi kimochi” ifadesi kullanılırken, Fransızca’da aynı anlamı taşıyan deyim, biraz daha sade bir şekilde ifade edilir.
Tabakhane Bok Yetiştirmek ve Bursa’daki İzleri
Bursa, tabakhaneleriyle meşhur bir şehirdir. Bu yüzden, “tabakhane bok yetiştirmek” deyiminin de burada yaygın olması oldukça anlamlı. Bursa’da büyüyen bir çocuk olarak, eski tabakhanelerin kokusunu hatırlıyorum. Hani o zamanlar, bir tabakhanenin yanından geçerken, kötü kokudan nehrin diğer tarafına kaçmaya çalışırdık. İşte bu kötü koku, zamanla bu deyimi anlamamıza yardımcı oldu. Çünkü tabakhane gerçekten de kötü bir yerin, kötü bir ortamın simgesidir. Burası, pisliklerin ve kötü kokuların iç içe geçtiği bir ortam olduğu için, “tabakhane bok yetiştirmek” deyimi de kaçınılmaz olarak buradan çıkar.
Bursa’da yaşayan biri olarak, “tabakhane bok yetiştirmek” deyimini kullandığınızda, insanlar durumu hemen anlar. Çünkü Bursa’daki tabakhaneler ve onların arkasındaki tarih, bu deyimin anlamını çok iyi pekiştirir. Eğer başka bir şehirden gelen biri bunu söylese, biraz kafası karışabilir ama buradaki insan, o kokuyu zihninde hemen canlandırır.
Diğer Kültürlerde Tabakhane Bok Yetiştirmek
Gelin, şimdi biraz daha global bir bakış açısına geçelim. Hangi kültürde benzer bir kavram var derseniz, çeşitli yerel deyimler ve tabirler bulabilirsiniz. Örneğin, İngilizce’de bu durumu “the situation went south” yani “durum güneye gitti” şeklinde ifade edebilirsiniz. Yani bir şeyin başlangıçta kötü gitmesinin ardından, artık kontrol edilemez bir hale gelmesi. Bu ifade, Türkçe’deki “tabakhane bok yetiştirmek” deyimine oldukça yakın bir anlam taşır.
Ancak, her kültürde kötü gidişat çok daha basit ya da daha nötr şekilde ifade edilebilir. Kültürlere göre, kötü gidişin derecesi ve anlatım şekli değişir. Örneğin, Japonca’da bir şeyin kötüye gitmesi çok daha nazik bir şekilde ifade edilir ve her şeyin uç bir noktaya gelmesi “tabakhane bok yetiştirmek” gibi oldukça sert bir dil ile anlatılmaz.
Sonuç Olarak
“Tabakhane bok yetiştirmek” deyimi, Türkiye’de ve Bursa’da özellikle çok derin bir anlam taşır. Her ne kadar kulağa garip gelse de, bu deyim gerçekten de işlerin kötüye gitmesi ve her şeyin kontrol dışı hale gelmesini simgeler. Kültürlere göre bu durumu anlatmak için kullanılan farklı deyimler olsa da, Türkçe’deki ifadesi kesinlikle özgündür ve başka dillere çevirisi yapılırken, o özgün anlamı taşıması gerçekten zor olur.
Tabakhane bok yetiştirmek, sadece bir deyim değil, aynı zamanda günlük yaşamda karşılaşılan zorlukların, başarısızlıkların ve karmaşanın bir yansımasıdır. Özetle, işler kötü gitmeye başladığında, bu deyimi kullanmak, o durumun geldiği noktayı en iyi şekilde anlatan bir dilsel ifade olur.